Suikerkorrels versus bakstenen

Veiligheid zit in kleine dingen. En soms zelfs in microscopisch kleine dingen. Bij farmaceutisch bedrijf Alcami weten ze daar alles van. Hoe kom je erachter welk risico je loopt, als je het gevaar niet kunt zien? En hoe onderzoek je de blootstelling aan nanogrammen stof als je normaal gesproken onderzoek verricht naar stofconcentraties in de milligrammen sfeer?

Imposante ketels, robuuste afsluiters en pallets met blauwe vaten. Een georganiseerde wirwar van leidingen, pijpen en glazen buizen. Mensen in laboratoriumjassen zijn geconcentreerd aan het werk… We zijn in het pilot lab van Alcami (voorheen Cambridge Major Laboratories Europe BV) in Weert. Het is de enige Nederlandse vestiging van het overwegend Amerikaanse bedrijf. “We maken hier de actieve stoffen voor medicijnen”, legt Head of Environment, Health & Safety Gerd-Jan ten Brink uit. “Geen massaproductie, maar stoffen voor medicijnen in de vroege fase van ontwikkeling.”

Project Blootstelling

De actieve stoffen vormden één van de aanleidingen van het project. “Deze hebben namelijk een effect op de gezondheid van mensen. Patiënt of medewerker, dat maakt niet uit”, stelt Gerd-Jan. Daarnaast kunnen ook de gebruikte grondstoffen schadelijk zijn bij inademing. Daarom vindt de productie van medicijnen zoveel mogelijk plaats in een gesloten systeem met gesloten equipment. En daar ligt de uitdaging, volgens Technical Project Leader van Alcami Roel van Pol: “De actieve stof wordt ‘nat’ geproduceerd. Het oplosmiddel dat we hierbij gebruiken, scheiden we met zogenaamde filterdrogers uiteindelijk van het droge product. De vaste stof kan dan door een laborant handmatig via de twee handschoenen van een glove box in een zak of drum worden geschept. Het wisselmoment dat de zak of drum uit de glove box gehaald wordt, is cruciaal in het proces omdat hier mogelijk stof kan vrijkomen.”

De installatie van een nieuwe filterdroger was dan ook de aanleiding voor een blootstellingsonderzoek. Het doel: controleren of de specificatie van de fabrikant – maximaal 0,1 μg/m3 vrijkomende stof bij reguliere productie – ook in het proces bij Alcami gehaald wordt. “En toen stonden we voor de volgende uitdaging”, bekent Gerd-Jan. “Wie is er in staat zo’n specifiek onderzoek nauwkeurig uit te voeren naar dergelijk lage concentraties?”

Paracetemol-maker

Op die vraag kwam al snel een antwoord toen de mannen van Alcami via via bij Intersafe terecht kwamen. Roel: “We hadden al een aantal gesprekken gevoerd met mogelijke partijen, maar pas bij Martijn hadden we voor het eerst het gevoel dat we iemand aan tafel hadden die begreep waar we het over hadden.” Martijn Kerkman voert namens Intersafe regelmatig blootstellingsmetingen uit voor tal van bedrijven. Toch was deze vraag zelfs voor hem een uitdaging. “Normaal onderzoeken we blootstelling in milligrammen”, glimlacht de bevlogen arbeidshygiënist en hoger veiligheidskundige. “Denk aan grenswaarden vanaf 1 mg/m3 voor vaste stoffen tot honderden milligrammen per kubieke meter voor oplosmiddelen. Dan is 0,1 μg/m3 zuiver stof wel even wat anders, zeker ook omdat je de detectielimit graag onder de 10% wilt krijgen, dat betekent dat we op zoek moesten naar een detecteerbare stofconcentratie vanaf 0,01 ug/m3, ofwel 10 nanogram per kubieke meter! Dat krijg je bijvoorbeeld als je één suikerkorrel plet en verstuift in een industriehal. Mijn eerste gedachte was dan ook: hoe gaan we dat nauwkeurig meten?”
Toch durfde Martijn de uitdaging aan. Hij ging op zoek naar de juiste meetapparatuur en zocht een laboratorium die op een halve nanogram stofspecifiek kan analyseren. Samen met Alcami werd besloten om paracetamol als ‘markerstof’ te gebruiken. Gerd-Jan: “Je hoeft mensen tijdens zo’n test niet onnodig bloot te stellen aan risicovolle stoffen. Paracetamol is relatief onschuldig en bovendien is de mate van verstuiving representatief voor een grote groep stoffen. Bovendien is de stof al in zeer lage concentraties detecteerbaar, en mede daarom wordt paracetamol in dit soort specifieke gevallen wereldwijd vaker als markerstof gehanteerd. Martijn vult aan: dat betekende voor mij ook dat er ergens een laboratorium te vinden moest zijn, die aan onze kwaliteitseisen voldoet én in staat is om de vereiste nauwkeurigheid te behalen.

‘In de houding’

Na een gedegen voorbereiding was het in augustus en september 2015 tijd voor de metingen. En die kenden de nodige uitdagingen. Martijn: “Bij stofonderzoek op dit extreem lage niveau is nauwkeurig werken een vereiste! Om alle toevalligheden te voorkomen, hebben we daarom bijvoorbeeld geen handelingen met de filters uitgevoerd, maar direct alles naar het laboratorium gestuurd waar ze een specifieke techniek hanteren om zonder verlies van stof de filters uit de meetkoppen te kunnen halen. Daarnaast werden er op verschillende plaatsen binnen het pand van Alcami veldblanco’s en achtergrondmetingen genomen om te bepalen wat de achtergrondconcentratie paracetamol was en wat de bijdrage van de handelingen tijdens monstername is op de uiteindelijke concentratie.

Een andere moeilijkheid was de meettijd. De handelingen aan de filterdroger werden in enkele gevallen verlengd om de juiste betrouwbaarheid en nauwkeurigheid te verkrijgen. “Dat betekent dat handelingen soms herhaald zijn, of dat medewerkers soms wat langer in een bepaalde ruimte moesten verblijven”, schetst Martijn. “We hebben de operators sowieso meteen vanaf het begin bij het onderzoek betrokken. Ze moesten vooral ‘gewoon’ werken. Niet ineens extra netjes of juist heel slordig om hun eigen worst case scenario te creëren. En dat is allemaal erg goed gegaan, tijdens het onderzoek hebben we hier samen met Roel toezicht op gehouden. Het was een heel leerzaam traject waaruit we de best practices meenemen.”

Visitekaartje

De resultaten van het onderzoek zijn samengevat in een gezamenlijk rapport. Hoewel de specificatie van de fabrikant niet is gehaald, zijn Gerd-Jan en Roel toch tevreden met het resultaat: “De waarden zijn meer dan acceptabel. Bovendien blijkt die 0,1 ìg/m3 met ons concept sowieso niet haalbaar… We zijn vooral blij met hoe het project is verlopen. Het was een echt partnerschap.” Martijn onderschrijft dit. “Dat we in gesprek zijn over een volgend onderzoek, zegt genoeg! Wat mij betreft is dit project echt een visitekaartje voor Intersafe en Alcami !”

Meer weten?

Voor meer informatie over dit onderwerp kunt u contact opnemen met uw Customer Service medewerker.