Bijna alle ongevallen zijn te voorkomen

Bedrijfsongevallen komen helaas nog steeds op grote schaal voor: alleen al in 2014 vonden maar liefst 2000 (ernstige) ongevallen plaats (Bron: SZW). Incidenten die leiden tot ziekenhuisopname, blijvend letsel of de dood moeten te allen tijde gemeld worden bij de inspectie SZW. De inspectie onderzoekt vervolgens hoe het ongeval heeft kunnen gebeuren en welke maatregelen genomen moeten worden om toekomstige ongevallen te voorkomen.

De inspectie SZW, bij het grote publiek wellicht beter bekend als de arbeidsinspectie, heeft als missie: ‘De grootst mogelijke bijdrage leveren aan eerlijk, gezond & veilig werk en bestaanszekerheid voor iedereen.’ Om deze missie zo goed mogelijk te vervullen, gaat de inspectie SZW
zowel actief als reactief te werk: zowel risico-analyses als signalen vanuit de omgeving bepalen waar de inspecteurs op bezoek gaan. Een ernstig bedrijfsongeval is uiteraard een signaal waarop de inspectie SZW in actie komt. Deze inspectie onderzoekt uitgebreid hoe het ongeval heeft kunnen plaatsvinden.
Marga Zuurbier, werkzaam als directeur Arbeidsomstandigheden bij de inspectie SZW: “Na een ongeval gaan we allereerst op zoek naar een causaal verband tussen het ontstaan van het ongeval en een overtreding van de Arbowet. Bij maar liefst tweederde van de ongevallen is dit oorzakelijk verband er evident: het aantoonbaar overtreden van een of meerdere regels van de Arbowet heeft geleid tot een incident waarbij doden of gewonden te betreuren zijn. Een triest gegeven is dan ook, dat achteraf gezien bijna alle ongevallen te voorkomen waren geweest, soms zelfs met verbluffend eenvoudige maatregelen.”

De slachtoffers
In de ene sector is het gevaarlijker werken dan in de andere. Uit ongevalsonderzoek blijkt dat de meeste ongevallen plaatsvinden in de sectoren industrie, bouw, handel, vervoer & opslag, verhuur en zakelijke dienstverlening (kwantitatief). Relatief gezien echter vallen er ook veel slachtoffers in de sectoren sanering & afval, vervaardiging van metaalhoudende producten, vervaardiging van niet-metaalhoudende producten, houtbewerking en utiliteitsbouw. Die slachtoffers, wie zijn dat dan precies? Gezien het feit dat het aandeel 45- tot 55-jarigen binnen onze beroepsbevolking het grootst is, ligt het voor de hand dat binnen die leeftijdscategorie ook de meeste doden en gewonden te betreuren zijn. Toch ziet de inspectie SZW dat ook jongeren (16- tot 24-jarigen) geregeld te maken krijgen met een bedrijfsongeval.
Sowieso werkt onervarenheid risico’s in de hand: dit geldt niet alleen voor onervarenheid met betrekking tot de arbeid zelf, maar ook voor gebrek aan ervaring binnen het bedrijf in kwestie. Wie te maken krijgt met een bedrijfsongeval, is vaak minder dan een jaar in dienst. Het zijn de stagiaires, de studenten, maar zeker ook de oproepkrachten. Geheel verrassend is dit niet: juist oproepkrachten worden ingezet op piekmomenten, waarbij men helaas niet altijd de tijd neemt om voor een goede uitleg en voldoende toezicht te zorgen.

De ongevallen
De grootste categorie bedrijfsongevallen betreft een valpartij. Vallen is verantwoordelijk voor maar liefst 24% van de incidenten! Bij vallen denken veel mensen aan werken op hoogte, maar uit de gegevens van de inspectie SZW blijkt juist een op het oog kleine aanleiding vaak letterlijk en figuurlijk het struikelpunt: het gat voor de deur van een nieuwbouwhuis, een niet opgeruimde arbeidsplaats of een plank die ‘voor het gemak’ eventjes is weggehaald. Risico’s dus die absoluut niet nodig zijn, als je maar even je gezond verstand gebruikt.
Ook andere risico’s uit de top-5 zijn vaak goed te voorkomen. Bedrijfsongevallen vinden in veel gevallen plaats door contact met bewegende delen van een machine (19%), vallende objecten (11%), beknelling (6%) en aanrijding door een voertuig (5%).

De cultuur
Goed voorbeeld doet goed volgen. Dit geldt zeker binnen sectoren waar het gevaarlijk werken is: is het veiligheidsmanagement niet op orde, dan neemt het risico op een bedrijfsongeval enorm toe. Marga Zuurbier: “Als een werknemer ziet dat een leidinggevende iemand niet aanspreekt op verkeerd gedrag, dan heeft dat een groot effect op het gevoel van normen binnen het bedrijf.” De direct leidinggevende bepaalt dus voor een groot gedeelte hoe er binnen een organisatie wordt omgegaan met elkaar én met veiligheid. Hij of zij zal dan ook een sfeer moeten creëren waarin het de normaalste zaak van de wereld is om elkaar te attenderen op onveilig gedrag. Ook andere veiligheidsmanagementaspecten dienen uiteraard in orde te zijn. Onvoldoende voorlichting en onderricht of een onvolledige of niet actuele Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) is een medeoorzaak van ongevallen op de werkvloer. De inspectie ziet dat bij bedrijven waar de preventieve aspecten op orde zijn, de betrokkenheid van werknemers toeneemt, terwijl het aantal incidenten en het ziekteverzuim daalt. Het systematisch leren van incidenten, het opgeruimd houden van de arbeidsplaats, het elkaar aanspreken op veiligheidsgedrag en het tweejaarlijks actualiseren van de RI&E is lonend!

De wet
Ook de wetgever hecht veel belang aan veiligheid op de werkvloer. In onder andere artikel 5 en artikel 8 van de Arbeidsomstandighedenwet worden verplichtingen gesteld waaraan de werkgever moet voldoen. Een werkgever die volledig aan zijn verplichtingen voldoet en desondanks geconfronteerd wordt met een ongeval, wordt in dat geval geen boete opgelegd. “Als het echt pure pech is, ben je als organisatie niet verwijtbaar. Maar dit komt vrijwel nooit voor,” aldus Marga Zuurbier.
Helaas heeft de inspectie SZW een dalende trend op de naleving van de verplichting op het gebied van arbozorg geconstateerd. In de hoop deze trend om te buigen, is de inspectie SZW actief, reactief en transparant aan de slag gegaan: voor 2015 staan meer dan 20.000 onaangekondigde inspecties op het program. Wordt er een overtreding geconstateerd, dan volgt er na een jaar een herbezoek. Ook heeft de inspectie een recidiveinstrumentarium tot haar beschikking: steeds hogere boetes, maar ook stillegging voor bepaalde tijd. Marga Zuurbier: “Voorkom ellende, zorg dat je veiligheid op orde is.”

Meer informatie
Voor meer informatie over dit onderwerp kunt u contact opnemen met uw Customer Service medewerker.