Beroepsziektes beheersen en voorkomen met de “Cirkel van Invloed”
Jaarlijks zijn er in ons land circa 3000 doden te betreuren als gevolg van beroepsziektes. De term “beroepsziekte” is vrij divers en omvat alle ziektes en aandoeningen die een gevolg zijn van een belasting die in overwegende mate tijdens arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden. De oorzaken van beroepsziektes kunnen uiteenlopend zijn, maar zijn dus altijd werkgerelateerd.
Er zijn verschillende soorten werkgebonden aandoeningen, varierend van psychische stoornissen tot huidafwijkingen en van vruchtbaarheidsproblemen tot kanker. Ziektes en aandoeningen die met beweging te maken hebben behoren tot de meest gemelde beroepsziektes, evenals gehoorstoornissen. Het inzicht van de arbeidsrisico’s bij het opstellen van de arbeidscatalogi is op brancheniveau vaak nog onvoldoende. Het feit dat bedrijven verplicht zijn om een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) te laten maken (inclusief nadere inventarisaties zoals blootstelling aan geluid, gevaarlijke stoffen en/of fysieke belasting) helpt in dat opzicht niet afdoende. Ook wordt de preventieve aanpak van beroepsziektes bemoeilijkt door de latentietijd (de tijd tussen blootstelling en ziektebeelden) én door het feit dat meerdere factoren kunnen leiden tot één en hetzelfde ziektebeeld.
Effect van preventie pas na lange tijd zichtbaar
De latentietijd is vaak lang: wie wordt blootgesteld aan asbest, hoge geluidsniveaus of ongezonde taken zoals veelvuldig tillen en traplopen, ontwikkelt pas na lange tijd aantoonbare symptomen. Zodoende zijn de positieve effecten van investeren in preventieve maatregelen (bijvoorbeeld bronbestrijding) pas na verloop van vele jaren zicht- en meetbaar. Denk hierbij maar eens aan asbest: asbest wordt inmiddels niet meer toegepast, astbest is verboden en bij blootstelling aan asbestvezels wordt gebruik gemaakt van pbm’s. Tegelijk wordt de golf van astbestziektes de laatste jaren zichtbaar.
Een ander goed voorbeeld is de vervanging van oplosmiddelen in verven door andere middelen. Dit leidt naar verwachting tot een afname van ziektes zoals Chronische Toxische Encefalopathie (CTE). Het CTE-syndroom is een aandoening die samenhangt met de langdurige blootstelling aan chemische stoffen en die gedrags- en persoonlijkheidsveranderingen tot gevolg heeft.
Nu de pensioengerechtigde leeftijd toeneemt en onze beroepsbevolking vergrijst, zal langzaam maar zeker zichtbaar worden in hoeverre er tijdig geïnvesteerd is in effectieve preventieve maatregelen. Tevens zullen bedrijven extra voorzichtig zijn bij het aannemen van oudere medewerkers
die langdurig zijn blootgesteld aan één of meerdere oorzaken. De effecten van deze blootstelling zijn immers pas vaak pas op latere leeftijd zichtbaar en drijven de kosten voor verzuim snel op.
Stappen van de Cirkel van Invloed van arbeidsomstandigheden
Om beroepsziektes te beperken hanteert Intersafe de “Cirkel van Invloed”.
Nul- & trendmeting
Er kan op verschillende wijzen inzicht verkregen worden of en welke gezondheidsrisico’s binnen de onderneming aanwezig zijn en die mogelijkerwijs tot een beroepsziekte leiden. Hierbij kunt u denken aan:
• Het uitvoeren van de RI&E, nadere inventarisaties zoals: blootstelling aan gevaarlijke stoffen, geluidsbelasting, fysieke belasting of Psycho Sociale Arbeidsbelasting (PSA).
• Het beoordelen of met de genomen maatregelen de gezondheidsrisico’s afdoende worden geëlimineerd middels het uitvoeren van een Preventie Medisch Onderzoek (PMO) of specifieke gezondheidskeuringen zoals audiometrie-, bloedonderzoek, longtesten, beroepskeuringen, etc.
Arbeidshygiënische strategie
Door middel van het toepassen van de arbeidshygiënische strategie kunnen beroepsgebonden ziektes worden geëlimineerd. Dit houdt in dat allereerst bekeken wordt of het risico (volledig) weggenomen kan worden. Maatregelen waaraan u kunt denken, zijn bijvoorbeeld het wegontwerpen van fysiek belastende taken. Is het wegnemen van het risico niet mogelijk, dan moeten collectieve maatregelen op organisatie-, proces-, en technisch niveau leiden tot reductie van de kans op blootstelling. Als, naast collectieve maatregelen, verdere ondersteuning op individueel niveau wenselijk is, zijn dit maatregelen zoals opstellen van werkinstructies, procedures en het aanbieden van adequate pbm’s.
Beheersing van organisatieprocessen
Er zijn verschillende processen binnen een bedrijf die invloed hebben op het voorkomen en reduceren van beroepsziektes. Denkt u hierbij aan:
• Operationeel-, stilstand-, en nieuwbouwprocessen, vanuit belasting en belastbaarheid van de medewerkers inrichten.
• HR-processen in relatie tot bijvoorbeeld inzicht in verzuimanalyses, zoals het definiëren van basisoorzaken, het verzuimpercentage en meldingsfrequenties. Ook uitkomsten uit het PMO en medewerkertevredenheidsonderzoeken vallen onder de HR-processen. Net als het borgen van kennis en kunde omtrent het (h)erkennen en handelen naar voorkomen van overmatige blootstelling aan de gezondheidsrisico’s die kunnen leiden tot een beroepsziekte. Hierbij kan bijvoorbeeld als basis in-, door- en uitstroom van het personeel als rode draad toegepast worden.
• Onderhoud, inspectie, keuring en calibratieregiem van zowel installaties, arbeidsmiddelen als zuurkasten en pbm’s. Maar ook kan gedacht worden aan het vastleggen van (verplichte) periodieke gezondheidskeuringen.
• Inkoopprocessen aanpassen, vanuit een verandermanagementfilosofie keuzes maken en bekijken of er op de markt stoffen zijn met dezelfde, maar minder schadelijke eigenschappen, hulpmiddelen om fysieke belasting te beperken, selecteren pbm’s op taak, risico, draagcomfort en kwaliteit.
Systeem & audit
(Zorg)systemen vormen vaak het hart van de organisatie. Hierin wordt vastgelegd welke afspraken het bedrijf gemaakt heeft om bijvoorbeeld de kwaliteit, de gezond- en veiligheid en het milieu te managen. Zo kunt u terugvinden op welke wijze het bedrijf beroepsziektes tegengaat. Audits zijn de thermometers van de gestuurde organisatie. Hiermee krijgt het bedrijf inzicht in de mate waarin gemaakte afspraken uit het systeem worden nageleefd. Een dergelijke audit zou effectiever zijn als het systeem hier beoordeeld zou worden vanuit outputmaten, bijvoorbeeld de basisoorzaken van verzuim. Deze maten kunnen dienen als indicator voor beroepsziektes.
Cultuur en gedrag
Organisatiecultuur en het gedrag van medewerkers hebben invloed op de mate waarin een aantal beroepsgebonden ziektes voorkomen kunnen worden. Of we werkelijk doen wat we met elkaar afspreken en dit niet alleen doen vanuit het moeten maar juist vanuit het willen (intrinsieke motivatie). Belangrijke aandachtspunten hierbij zijn het laten zien van betrokkenheid door het management bij deze problematiek. Zij moeten de betrokkenheid van medewerkers stimuleren door hun ideeën om beroepsziektes te voorkomen serieus te nemen en stimulerend en faciliterend leiderschap te tonen om gezond te (kunnen) werken. Samenvattend: training en opleiding inzetten die leiden tot intrinsieke motivatie van alle medewerkers om beroepsrisico’s te voorkomen.
Intersafe en de Cirkel van Invloed van arbeidsomstandigheden
Intersafe adviseert haar klanten op alle aspecten van de “Cirkel van Invloed”. Als basis kunnen onze Safety & Health specialisten een Organisatie Scan (RI&E op strategisch niveau) uitvoeren. Met deze scan krijgt het bedrijf inzicht in zijn invloed op het voorkomen en bestrijden van beroepsziektes. Is er balans tussen de vijf aspecten in de “Cirkel van Invloed” en de samenhang tussen deze aspecten? Daarnaast bieden wij op alle aspecten in de “Cirkel van Invloed” interventies aan, waarbij wij gebruik maken van experts. Zo weet u zeker dat het maximale wordt
gedaan om beroepsziektes te voorkomen en te beheersen.
